Làng có tài mở khóa

Không rõ nghề này có từ bao giờ, ai là ông tổ của nghề, chỉ biết rằng hầu hết những người đàn ông trong làng lớn lên đều có thể mở bất kỳ chiếc khóa nào. Hầu hết những thợ sửa khóa ở Hà Nội đều xuất thân từ làng Tương Chúc.

Làng nghề chìa khóa

Ông Đàm Xuân Lệ năm nay đã ngoài thất tuần nhưng đôi tai vẫn còn tốt để nghe tiếng vòng bi, tiếng bánh răng kêu trong ổ khóa của những chiếc két bạc thời xưa. Ông được tôn là cao thủ trong nghề bởi những ngón nghề mở két bạc của ông chưa ai học được. Nhưng theo ông, những ngón nghề đó không còn hợp thời bởi khóa két bạc ngày nay không dùng bánh răng nên việc dùng tai nghe dò số đã… lạc hậu. Sửa khóa tại nhà khu vực tphcm, an toàn, nhiệt tình.

Nghe đâu trên thế giới chưa đến chục người có thể làm được điều đó, nhưng những người này thường làm việc tại những nhà máy sản xuất khóa, két bạc nổi tiếng. Những chiếc két bạc thời Pháp ngày xưa có ổ khóa cấu tạo bởi một vòng bánh răng, chỉ cần thính tai và thêm chút kinh nghiệm là có thể nghe âm thanh của mã số khóa khác hẳn âm thanh của những con số khác.

Ông Lệ sinh ra và lớn lên tại làng Tương Chúc, được thừa hưởng toàn bộ những ngón nghề độc từ lớp người cao tuổi trong làng truyền lại. Ông không nhớ nổi mình đã làm ra bao nhiêu chiếc chìa khóa trong hơn 40 năm làm nghề - cái nghề đã nuôi sống ông nhưng cũng làm nên không ít thăng trầm của đời mình.

Năm 1963, cái biệt tài mở khóa của ông đã khiến ông bị công an tỉnh Phú Thọ “hỏi thăm” vì nghi ngờ liên quan đến một vụ trộm. Nhưng ông sớm được giải thoát khỏi sự nghi ngờ khi thủ phạm là chính người nhà của nạn nhân. Ngồi trước mặt tôi, ông khẳng định là chưa bao giờ thấy một thợ khóa bị xử về tội mở khóa ăn trộm.

“Công nghệ” làm chìa khóa

Làm nghề một thời gian rồi tham gia quân đội, khi hòa bình lập lại ông về sống tiếp với nghề mở khóa. Ông chưa bao giờ phải bó tay trước một chiếc khóa nào, đôi khi chỉ cần hai chiếc giũa xe đạp là ông có thể chinh phục được tất cả những chiếc khóa bi lá của ôtô, xe máy. Theo ông, cái gọi là chìa khóa vạn năng thực chất chỉ là những chiếc chìa khóa được chế sẵn với những rãnh, những răng khóa mang tính chung chung mà các loại khóa thông thường được cấu tạo với những bước bi gần giống nhau.

Hầu hết những thợ sửa khóa lâu năm đều làm cho mình một chùm chìa khóa vạn năng như vậy. Thời ông làm nghề chưa có phôi bán sẵn như ngày nay nên muốn chế tác một chiếc chìa khóa, ông phải làm thêm công đoạn tạo phôi từ những lá tôn mỏng. Sau này hình thành nên một nghề chuyên sản xuất phôi chìa khóa bán cho thợ làm khóa. Theo những tay thợ khóa, loại khóa dùng bi lá như khóa xe máy, ôtô thường rất dễ mở. Những chiếc khóa nhà làm bằng bi tròn khó mở hơn nhiều vì yêu cầu độ chính xác cao hơn.

Hiện trong làng Tương Chúc có khoảng 40 người chuyên sống bằng nghề sửa khóa tại khắp các ngõ phố Hà Nội. Nơi tập trung đông thợ Tương Chúc nhất là khu vực bên cạnh Nhà hát Lớn (khoảng 15 thợ) và trước Cửa hàng bách hóa Thanh Xuân (khoảng mười thợ). Ngoài ra, các tay thợ còn đi nhiều nơi như phố Huế, Hàng Mã, Láng…

Ông Minh, một tay nghề lâu năm đã ngồi mòn không biết bao nhiêu chiếc quần tại khu vực Cửa hàng bách hóa Thanh Xuân cho biết rằng hiện nay nghề này kiếm ăn “hẻo” lắm, cả ngày may mắn lắm cũng chỉ làm được khoảng mười chìa, còn lại toàn ngồi… đọc báo! Thỉnh thoảng lại còn phải chạy công an nữa, nhưng được cái đồ nghề cũng gọn nên chạy cũng nhanh. Khi biết tôi có ý định về Tương Chúc quê ông tìm hiểu, ông đùa: “Về đấy dựng xe cẩn thận! Trẻ con nó cũng mở khóa được, mà khóa xe máy này thì chỉ tốn có 30 giây!”.

Những chuyện nghề cười - khóc!

Ông Minh bắt đầu câu chuyện nghề nghiệp của mình bằng cái chỉ tay vào thành chiếc thùng đồ nghề bằng gỗ: “Chú để ý thấy tay thợ nào có cạnh thùng bị mòn nhiều, nhiều rãnh do khi rũa chìa khóa thì đó là những tay thợ đắt hàng đấy!”. Rồi ông kể có lần được một thanh niên mời về mở khóa căn nhà anh ta với cái giá khá hậu hĩnh. Khi ông đang loay hoay mở thì bị đội an ninh khu vực hỏi thăm. Sau khi giải thích một hồi, ông tìm người thanh niên thuê mình thì không thấy đâu, mới biết mình bị một tên đạo chích lừa mở khóa nhà người khác. May cho ông vì không ai nghĩ một tay mở khóa lấy trộm lại đem theo xe đạp và thùng đồ nghề to tướng như vậy.

Sau lần đó, ông có thêm được kinh nghiệm mới cho nghề. Nếu khách đến mời về làm khóa nhà, ông thường ghé qua hỏi thăm hàng xóm bên cạnh xem có đúng người thuê là chủ căn nhà không. Bây giờ, ông chỉ cần nhìn qua thái độ là biết người thuê là chủ nhân thật sự của chiếc khóa hay không.

Làng Tương Chúc còn có một cao thủ thứ hai là ông Vũ Văn Khiến, nổi tiếng bởi tốc độ mở khóa cực nhanh. Trước đây ông hay ngồi gần khu vực Nhà hát Lớn. Một lần, có một tay xe tải bỏ quên chìa khóa trong xe, phải nhờ ông mở. Ông chỉ cần 15 giây tính từ lúc đưa hai thanh giũa xe đạp đập bẹp đầu vào. Ông được xếp vào hàng cao thủ bởi độ rủi ro nghề nghiệp đến với ông cũng cao hơn những thợ khóa khác.

Một thanh niên từ Cống Mọc lên tận nơi mời ông về nhà mở khóa chiếc tủ sắt, nói bị mất chìa khóa. Với cái giá khá cao, ông đạp xe theo tay thanh niên về mở khóa. Ai ngờ tay thanh niên là một con nghiện cờ bạc về cạy tủ cha mẹ lấy tiền không được, phải tính nước mời thợ khóa. Ông phải lên tận công an giải trình sự vụ, tuy không việc gì nhưng mất cả ngày ngồi viết viết, ký ký. Những chuyện như vậy xảy ra thường xuyên như cơm bữa khiến những thợ khóa như ông thấy đó là những rủi ro tất yếu.

Quảng cáo đơn giản như thế này	"Cận cảnh" đồ nghề của một thợ sửa khóa

Một lần ông phải “ăn đấm” khi đang loay hoay mở khóa một chiếc xe máy. Một cô gái đến bảo ông qua mở khóa càng và khóa điện chiếc xe cô dựng bên đường vì mới đánh mất chìa khóa. Ông thấy cô gái ngồi đợi ở quán nước bên cạnh nên an tâm mở khóa. Đang loay hoay thì chủ nhân thật của chiếc xe chạy tới, tặng luôn cho ông một cú đấm. Ông chỉ cô gái nói cô ấy thuê nhưng cô ta tỉnh bơ: “Ai thuê ông mở khóa xe người khác?” rồi gọi xe ôm đi mất, để ông mất bao công sức giải thích trong đồn công an. Chỉ đến khi đám thợ làm cùng đứng ra làm chứng cho rủi ro của ông, ông mới được tha về.

Lại có lần, một đôi vợ chồng thuê ông mở khóa tủ, mở xong nhận tiền ra về chưa được bao xa thì ông bị mấy thanh niên đến lôi ngược vào nhà đôi vợ chồng nọ. Bà vợ lu loa lên số tiền hai triệu trong tủ không cánh mà bay và chỉ có ông thợ khóa khi làm khóa đã lấy đi. Công an lục xét người ông tìm không được đến… 20 ngàn đồng. Sau này mới biết chính anh chồng lấy tiền đi đánh bạc, định bày cách ấy để qua mặt bà vợ. Từ đó, mỗi lần làm khóa tủ, khóa két bạc ông đều bắt gia đình phải có người đứng bên cạnh và dán giấy niêm phong cánh cửa.

Tuy nhiều rủi ro nhưng cũng có cả may mắn. Có lần, một ông Tây đi dựng xe máy trước cửa Nhà hát Lớn chụp ảnh, không hiểu loay hoay thế nào bị mất chìa khóa xe, trong khi xe lại được khóa cổ cẩn thận. Ông ta chỉ còn nước dắt xe đi vòng tròn. Khi thấy ông Khiến chỉ cần ba phút để làm ra một chiếc chìa khóa mới, ông Tây nọ mừng quá, tặng ngay cho ông 20 USD.

Nhưng khi đi mấy bước chân, ông lại nhặt được chiếc chìa khóa đánh rơi liền đem lại trả cho ông Tây. Ai ngờ ông bị ông Tây xì xồ liên tục với vẻ mặt đỏ gay, có lẽ ông ta nghi ngờ ông giấu chìa khóa để có việc làm! Bực quá ông đem tiền lại trả nhưng ông Tây đã phóng đi trong giận dữ. Dẫu sao, đó có lẽ là ngày làm ăn may mắn nhất trong đời ông. Từ đó về sau, ông hay để ý những ông Tây đi xe máy nhưng… “phúc bất trùng lai”!

Hiện nay nghề làm chìa khóa không kiếm ăn được dễ dàng như trước. Khi mất chìa, chủ nhân thường cẩn thận thay luôn ổ khóa cho yên tâm vì thay một ổ có tốn bao nhiêu.

Theo VIỆT LƯƠNG - NHƯ THANH
Doanh nhân Sài Gòn Cuối tuần